चिकित्साशास्त्र अध्ययन संस्थानद्वारा आयोजित शिक्षक क्षमता अभिवृद्धि तालिम

चिकित्साशास्त्र अध्ययन संस्थानद्वारा आयोजित शिक्षक क्षमता अभिवृद्धि तालिम

2025-07-11

१‍. पृष्ठभूमि
त्रिभुवन विश्वविद्यालयको चिकित्साशास्त्र अध्ययन संस्थानअन्तर्गतको चिकित्सा शिक्षा विभागले चिकित्सा क्षेत्रका शिक्षकहरूको क्षमता विकासका लागि एउटा महत्वपूर्ण तालिम सम्पन्न गरेको छ । वि.सं. २०८२ साल असार २२ गतेदेखि असार २७ गतेसम्म, अर्थात् ६ दिनसम्म चलेको यस ’शिक्षक क्षमता अभिवृद्धि तालिम’ -Faculty Development Training_ ले सहभागीहरूलाई शिक्षणका नयाँ तरिकाहरू र सीपहरू सिकाउने लक्ष्य राखेको थियो । यस तालिममा महाराजगञ्ज चिकित्सा क्याम्पस र Phect Nepal का Faculty को उत्साहपूर्ण सहभागिता रहेको थियो, जसले कार्यक्रमलाई अझ जीवन्त बनाएको थियो ।
तालिमको औपचारिक उद्घाटन चिकित्साशास्त्र अध्ययन संस्थानका डीन, प्रा.डा. मोहन राज शर्माले गर्नुभएको थियो । यस अवसरमा, तालिमको उद्देश्य र यसको महत्वबारे विस्तृत रूपमा प्रकाश पारिएको थियो । कार्यक्रममा सम्पूर्ण सहायक डीन, क्याम्पस प्रमुख, अस्पतालका कार्यकारी निर्देशकहरू र चिकित्सा शिक्षा विभागका प्रमुख तथा अन्य वरिष्ठ शिक्षकहरूको उपस्थिति थियो, जसले यस तालिमको गरिमा बढाएको थियो ।

२. शिक्षणमा रूपान्तरणका आधारहरू
यस तालिमको मुख्य लक्ष्य नै शिक्षण र सिकाइको प्रक्रियालाई अझ प्रभावकारी बनाउनु थियो । यसले चिकित्सा शिक्षाका विद्यार्थीलाई केन्द्रमा राखेर सिकाउने र दक्षतामा आधारित शिक्षण विधिहरूलाई कसरी प्रयोग गर्ने भन्नेबारे जोड दिएको थियो । यसका साथै, मूल्याङ्कन गर्ने तरिकाहरू, राम्रो पाठ योजना बनाउने, कुराकानी गर्ने सीप, विद्यार्थीलाई उचित सल्लाह तथा मार्गदर्शन दिने, नैतिक व्यवहारको पालना गर्ने र आधुनिक प्रविधिको सही प्रयोग गर्ने क्षमता विकासमा पनि तालिमले जोड दिएको थियो ।


३. ज्ञानका विभिन्न आयामहरू
तालिम अवधिभर विभिन्न महत्वपूर्ण विषयहरूमा गहन छलफल र अभ्यास गरिएको थियो । यसमा शिक्षकको भूमिका र जिम्मेवारीका बारेमा स्पष्ट पारिएको थियो । कुनै पनि कामको विश्लेषण -Task analysisगर्ने तरिका र त्यसको अभ्यास पनि सिकाइएको थियो । विद्यार्थीहरूलाई कसरी प्रभावकारी परामर्श दिने भन्ने सीप -Student Counselling_, असल संवाद सीप र नैतिक शिक्षाको महत्व  पनि तालिमका प्रमुख अंशहरू थिए। शैक्षिक सामग्रीहरू (जस्तै: पावरपोइन्ट, अडियो–भिजुअल सामग्री) को प्रभावकारी प्रयोग , वयस्कहरूलाई सिकाउने सिद्धान्तहरू र राम्रो प्रस्तुति दिने कलामा पनि विशेष जोड दिइएको थियो।
आधुनिक शिक्षणका लागि महत्वपूर्ण मानिने ई–लर्निङ -E–Learningर कृत्रिम बुद्धिमत्ता (AI)  जस्ता विषयहरूले पनि तालिममा स्थान पाएका थिए। पाठ योजना कसरी बनाउने र त्यसको अभ्यास कसरी गर्ने भन्ने व्यावहारिक पक्षहरूमा पनि ध्यान दिइएको थियो । माइक्रोटीचिङ (Microteaching), सानो समूहमा छलफल (Small Group Discussions) र भूमिका निर्वाह (Role Play) जस्ता अन्तरक्रियात्मक विधिहरूको प्रयोगले सिकाईलाई थप रोचक बनाएको थियो। यसका साथै, समस्यामा आधारित सिकाइ (Problem Based Learning) र समुदायमा आधारित चिकित्सा शिक्षा (CBME)  जस्ता नवीन अवधारणाहरूको पनि परिचय गराइएको थियो। विभिन्न मूल्याङ्कन विधिहरू (Formative, Summative, OSCE/OSPE) र शिक्षकका लागि अनुसन्धान तथा स्किल ल्याब (Skill Lab) को महत्वबारे पनि जानकारी प्रदान गरिएको थियो ।


४. तालिम सञ्चालनको विशिष्ट शैली
तालिमको सञ्चालन शैली अत्यन्तै प्रभावकारी र सहभागितामूलक थियो । प्रत्येक दिनको सुरुवात अघिल्लो दिनका सिकाइहरूको समीक्षाबाट गरिन्थ्यो, जसले सिकाइको निरन्तरता सुनिश्चित गर्दथ्यो । सहभागीहरूलाई समूहमा बसेर अध्ययन गर्न , प्रस्तुति दिन , एक–अर्कालाई प्रतिक्रिया दिन र अन्तरक्रियात्मक गतिविधिहरूमा सक्रिय रूपमा संलग्न गराइएको थियो । यस तालिममा १७ जना अनुभवी प्रशिक्षकहरूले सिकाउनु भएको थियो, जसमा वरिष्ठ प्राध्यापकहरू, विभागका प्रमुखहरू र आ–आफ्नो विषयका विज्ञहरू समावेश हुनुहुन्थ्यो ।


५. उपलब्धि र भावी दिशा
यो शिक्षक क्षमता अभिवृद्धि तालिम वास्तवमै एक सफल कदम साबित भयो । यसले संकाय सदस्यहरूलाई दक्षतामा आधारित शिक्षण , प्रभावकारी मूल्याङ्कन , आधुनिक प्रविधिको कुशल प्रयोग र नैतिक शिक्षण अभ्यासमा अझ निपुण बनाउन मद्दत गरेको छ । सहभागीहरूले देखाएको अदम्य उत्साह, सक्रिय सहभागिता र उत्कृष्ट प्रस्तुतीकरण क्षमताले यस कार्यक्रमलाई थप सफल बनाएको छ । समग्रमा, यो तालिम चिकित्सा शिक्षाको गुणस्तर अभिवृद्धि गर्ने दिशामा एक महत्वपूर्ण र सकारात्मक पहलका रूपमा स्थापित भएको छ।